Bir düşünce ürünü ya da bilginin kullanılmasının veya yayınlanmasının sadece hak sahibinde olması durumuna telif hakkı denir. Bu yetki ve haklar, yasalar tarafından resmi olarak ürün sahibine verilmektedir. Telif hakkının amacı; özgün yapıt ya da eserin çoğaltılmasının ve kullanılmasının yasaklanmasını hukuki yaptırımlarla açıklamaktır. Genel olarak telif hakkı belirli bir süre geçerlilik taşır. Telif hakkının sembolü İngilizcede “copyright” olarak geçen isminden gelen © işaretidir.
Hangi ürünler için telif hakkı istenebilir?
Genel hatları ile; buluş ve icatlar, sanat ve edebiyat eserleri, bilgisayar programları, yazılımlar ve tasarımlar üreticisi tarafından telif hakkına başvurma hakkı sunan ürünlerdir.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında telif hakkı yasadaki yerini almıştır. Kanunun birinci maddesi tam olarak şöyle ifade edilmiştir:
“Bu Kanunun amacı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir.”
5846 sayılı FSEK kapsamında sahibinin hususiyetini taşıyan edebiyat ve ilim, güzel sanatlar, musiki veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri eser kapsamında değerlendirilmektedir. Ancak kanuna göre bir fikir ve sanat ürününün eser kapsamında tutulabilmesi için belli niteliklere sahip olması gerekir.
- Sahibine özgü nitelik taşıması,
- Fikri bir çabanın sonucunda ortaya çıkartılması,
- Kanunda belirtilmiş olan eserlerden birini ihtiva etmesi
- Sahibi tarafından şekillendirilmiş olması.
Telif Hakkı Nereden Alınır?
Eserler telif hakları çatısı altında genel olarak FSEK (Fikir ve sanat eserleri kanunu) kapsamında korunmaktadır. Bu bakımdan eser ortaya çıkarıldıktan sonra kendiliğinden koruma sağlaması durumundan dolayı herhangi bir tescil veya kayda gerek aranmaz. Ancak ilgili eser üzerinde hak sahipliği elde etmek isteyenler için bazı işlemler mevcuttur.
- İsteğe bağlı kayıt tescil: Bu işlem eserin kimin tarafından çıkartıldığının ispatı açısından kolaylık sağlamaktadır. İsteğe bağlı telif hakkı kayıt tescili yapmak için eser sahibi, mirasçıları veya vekilleri şahsen ya da posta aracılığıyla Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne başvururlar.
- Zorunlu Kayıt Tescil: Bilgisayar oyunları, müzik ve sinema eserlerinin pazara sunulmadan önce tescil ve kayıtlarının yapılması zorunludur. Bu alanlarda ürünler üreten eser sahipleri FSEK yönetmeliğinin 5 maddesine uyarak, eserlerinin tüm haklarının kendilerinde olduğunu bu tescili yaparak elde etmiş olurlar.
- Noter’e başvurarak telif hakkı almak: Garanti ve kesin bir yol olmamakla beraber masraflı bir başvuru olacaktır. Ancak noterlerde de eserinize ait telif hakları elde edebilirsiniz. Ancak önemli bir hatırlatma: noter tasdiki olsa dahi eserinizin çalınması durumunda 3. Şahısların esere sizden önce sahip olup olmadıklarının net bir cevabı olmadığından pratik değildir.
